Dikkat Hiperaktivite Bozukluğu

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nedir ve Nasıl Tanımlanır?

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukluk döneminde başlayan, dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtü kontrolü sorunları ile karakterize edilen bir nöro-gelişimsel bozukluktur. Bu durum, bireyin günlük yaşam aktivitelerini, sosyal ilişkilerini ve akademik veya mesleki performansını olumsuz etkileyebilir. DEHB, genellikle çocukluk döneminde teşhis edilir, ancak belirtiler ergenlik ve yetişkinlik döneminde de devam edebilir.

Ana Nedenleri Nelerdir?

DEHB’nin kesin nedenleri tam olarak anlaşılmamış olsa da, genetik, çevresel ve nörolojik faktörlerin bir kombinasyonu olduğuna inanılmaktadır. Genetik araştırmalar, DEHB’nin ailelerde görüldüğünü ve belirli genlerin bu duruma yatkınlık oluşturabileceğini göstermiştir. Ayrıca, prenatal sigara kullanımı, alkol tüketimi ve düşük doğum ağırlığı gibi çevresel faktörlerin de DEHB riskini artırabileceği düşünülmektedir. Nörolojik olarak, DEHB’li bireylerde beyin yapı ve işlevinde farklılıklar olduğu, özellikle dopamin ve norepinefrin sistemlerinde anormallikler olduğu görülmüştür.

Belirtiler ve İşaretler

DEHB’nin belirtileri üç ana kategoride sınıflandırılabilir: dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtü kontrolü sorunları.

• Dikkat eksikliği: Kolayca dikkatin dağılması, detaylara dikkat edememe, talimatları takip etmekte zorlanma.
• Hiperaktivite: Aşırı hareketlilik, yerinde duramama, sık sık kalkıp yürüme.
• Dürtü kontrolü sorunları: Düşünmeden hareket etme, sırasını bekleyememe, başkalarının sözünü kesme.

Bu belirtiler, bireyin yaşına ve gelişim düzeyine göre değişebilir. Çocuklarda hiperaktivite daha belirgin olabilirken, yetişkinlerde dikkat eksikliği ve dürtü kontrolü sorunları daha ön plana çıkabilir.

Teşhis Süreci ve Yöntemleri

DEHB teşhisi konulması için bir dizi değerlendirme yapılır. İlk olarak, tıbbi geçmiş ve aile öyküsü değerlendirilir. Ardından, çocuğun veya yetişkinin davranışları hakkında bilgi toplanır. Klinisyenler, standartlaştırılmış değerlendirme araçları ve gözlemler kullanarak DEHB kriterlerine uygunluğu değerlendirir. Tanı koymak için genellikle DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) kriterleri kullanılır.

Kimler Risk Altında?

Bazı faktörler DEHB riskini artırabilir:
– Ailede DEHB öyküsü
– Prematüre doğum
– Düşük doğum ağırlığı
– Annenin hamilelik sırasında sigara veya alkol kullanımı
– Çevresel toksinlere maruz kalma

İlişkili Diğer Psikolojik Durumlar

DEHB sıklıkla diğer psikolojik durumlarla birlikte görülür:
– Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu ile birlikte görülen diğer durumlar arasında otizm spektrum bozukluğu (OSB), öğrenme güçlüğü (disleksi), anksiyete bozuklukları depresyon yer alır.
– Bu eş zamanlı durumlar tedavi planını etkileyebilir.

Tedavi Yöntemleri ve Çözümler

DEHB tedavisi genellikle çok yönlüdür:
– Davranış terapisi: Bireysel veya aile terapisi
– Eğitim: [Hastane] eğitim programları
– İlaç tedavisi: Stimülanlar (metilfenidat) en sık kullanılan ilaçlardır; non-stimülan ilaçlar da kullanılabilir.
– Yaşam tarzı değişiklikleri: Düzenli egzersiz yapmak

Günlük Yaşamda Başa Çıkma Stratejileri

Bireyler ve aileler DEHB ile başa çıkmak için çeşitli stratejiler kullanabilir:
– Günlük rutin oluşturmak
– Görevleri küçük parçalara bölmek
– Hatırlatma sistemleri kullanmak
– Fiziksel aktiviteyi teşvik etmek
Bu stratejiler günlük yaşamı kolaylaştırabilir.

Ne Zaman Profesyonel Yardım Alınmalı?

Aşağıdaki durumlarda profesyonel yardım alınması önerilir:
-Belirtilerin günlük yaşamı önemli ölçüde etkilemesi durumunda,
-Diğer psikolojik sorunların eşlik etmesi durumunda,
-Kişinin kendisi veya ailesi tarafından yardım talebinde bulunulduğunda

sonuç olarak;
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), erken tanı konulduğunda etkili bir şekilde yönetilebilir olan karmaşık bir durumdur. Tedavi seçeneklerinin yanı sıra yaşam tarzı değişiklikleri de önemlidir.Bireylerin potansiyellerini gerçekleştirmelerine yardımcı olabilir bir destekle her birey başarılı olabilir.